Op 12 mei 2023 werd de Genootschapsmedaille uitgereikt aan Prof. Dr. Hanneke Schuitemaker voor haar werk op het gebied van vaccins voor het corona virus. De laudatio werd uitgesproken door Prof. Dr. Marjolein van Egmond, gevolgd door een lezing over de ontwikkeling van een corona vaccin door Hanneke Schuitemaker zelf. Zij is hoofd van het Janssen onderzoeksteam en verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het Janssen kandidaat-vaccin tegen COVID-19.
Marjolein van Egmond sprak de laudatio uit:
Beste Hanneke,
Allereerst van harte gefeliciteerd met het krijgen van genootschapsmedaille. Ik weet niet of je je in de geschiedenis van deze medaille hebt verdiept, maar de lat ligt hoog. Want dit is niet zomaar een erepenning. Sinds 1792 is deze slechts 21 eerder uitgereikt en de laatste keer was al meer dan 10 jaar geleden. Maar misschien ook leuk om te weten dat de medaille 6x is uitgereikt aan een Nobelprijswinnaar zoals Albert Einstein en Hans Krebs. Al is de laatste bij de meeste mensen waarschijnlijk vooral bekend vanwege de frustraties om de Krebs cyclus te moeten leren. Een aantal andere ontvangers hebben de Spinoza prijs gekregen of tenminste een koninklijke onderscheiding. Dus je weet wat je te doen staat.
Maar dan nu over jou. Toen we besloten hadden om ‘m aan jou toe te kennen, werd ook gevraagd of iemand jou kon toespreken. We hadden elkaar al een paar keer eerder ontmoet tijdens een talkshow, dus zei ik dat ik dat leuk vond om te doen. Dat vind ik natuurlijk ook, maar het was wel wat naïef om te denken dat ik dan ook direct genoeg van je wist om een heel verhaal te kunnen houden. Dus wat doe je dan? Pubmed bezoeken, googelen en een goede vriendin bevragen.
Pubmed was makkelijk, daaruit blijkt jouw buitengewone bijdrage aan de kennis over virussen en vaccins. Dat begon met het HIV werk. Dankzij een multidisciplinaire samenwerking tussen de Amsterdamse Gemeentelijke gezondheidsdienst, het AMC en Sanquin waarbij een cohort “homoseksuele mannen en intraveneuze druggebruikers” werd bestudeerd, had je een unieke positie in het HIV-onderzoeksveld wat heeft geleid tot een ongelofelijk aantal toppublicaties. Maar toen is ook de basis gelegd voor vaccin ontwikkeling, al is dat bij HIV helaas nog niemand gelukt. Wat al laat zien dat virussen soms best lastig zijn.
Google was ook een goede bron. Want jij hebt iets bereikt wat ik nog niet heb, namelijk je eigen Wikipedia-pagina. Daar las ik bijvoorbeeld dat je in 2010 bent gaan werken Crucell, dat slecht 2 weken later werd overgenomen door Janssen. Dan vraag me ik me toch af; wist je dat tijdens de overstap, of was het meer van: Welkom, verrassing… In elk geval heb je dit zelf gezegd in een blog: Het was een spannende periode: ik kwam uit het academisch onderzoek en wist niet of dit de juiste stap was. Nu ik op die periode terugkijk kan ik zeggen dat ik er geen seconde spijt van heb gehad. Ik wilde wetenschap toepassen om werkende vaccins te ontwikkelen’. En daar heb je je sindsdien met volle overgave op gestort en het is je ook gelukt. Eerst met een vaccin tegen Ebola. En toen kwam corona. Met alle kennis die jullie al hadden opgedaan, konden jullie een vliegende start maken.
En dat was denk ik ook het moment dat al je eerdere werk en je passie om te werken aan vaccins die een echte bijdrage leveren aan de volksgezondheid, samenkwamen in een rollercoaster van hoogte- en misschien soms ook dieptepunten. Volgens een anonieme bron werkte je bijna 24/7 om zo snel mogelijk een COVID vaccin te ontwikkelen. Ik wil trouwens benadrukken dat deze bron op geen enkele wijze betrokken is geweest bij de keuze voor jou. Wij doen niet aan vriendjespolitiek. Ze is pas benaderd nadat de keuze is gemaakt, ook in de hoop of ze nog wat leuke roddels had, maar daar heeft ze dan weer geen uitspraken over gedaan. Al gaf ze wel aan dat je wel echt veel hebt betekend voor de wetenschap in Amsterdam. Zowel als afdelingshoofd Experimentele immunologie bij het toen nog, AMC. En organiseerde je de cursus immunologie voor onze promovendi, die nog steeds wordt gegeven. Dus dank daarvoor.
Het is jouw en je team gelukt om dat COVID vaccin te ontwikkelen. Het was zo ontworpen dat 1 prik genoeg zou zijn. Een dappere strategie, maar ook een belangrijke in het kader van een pandemie, omdat de concurrerende mRNA minder goed toepasbaar zouden zijn in lagelonenlanden. Helaas bleek ook toen weer dat virussen soms lastiger zijn dan gehoopt. Want het virus ging muteren en toen werkte het vaccin, trouwens alle vaccins, minder goed. En toen bleek ook dat mensen en politiek lastiger zijn dan gehoopt. Het was al niet handig dat onze minister van volksgezondheid ‘dansen met Janssen’ introduceerde. Aan de ene kant goede publiciteit en zelf dacht ik dat dat gewoon betekende dat ze gingen vaccineren met muziek op de achtergrond. Maar door veel mensen werd het geïnterpreteerd dat je direct beschermd was na vaccinatie, dus het gaf ook verwarring. En later waren er een aantal landen die 1 prik niet als volledig gevaccineerd beschouwden, waardoor er nog meer onrust ontstond. Om dan nog maar niet te spreken van mensen die überhaupt niet in corona geloofden en de vaccins zien als poging tot genocide. Dus ik vermoed dat jij ook wel een en ander aan ellende over je heen hebt gehad.
Voor jou was het ook moeilijker in de talkshows waarin we samen zaten, want jij kreeg alle lastige vragen. En waar ik in het begin nog werd gevraagd als een soort side kick, bleek ik later vaker B keus te zijn, als jij niet meer wilde komen. Tenminste, ik hoop dat ik tenminste de B keus was, want wie weet hoeveel anderen ze ook eerder gevraagd hadden.
Is dan alles geweldig aan jou? Niet helemaal. Zo weet ik van een andere anonieme, maar uiterst betrouwbare, bron dat jullie een heel belangrijk antilichaam, IgA, tot nu toe bijna volkomen hebben genegeerd. Maar ik heb goede hoop dat daar in de toekomst verandering in komt.
Kortom, nogmaals van harte gefeliciteerd. Jouw tomeloze inzet om vaccins, die een echte bijdrage leveren aan de volksgezondheid, te ontwikkelen zelfs onder moeilijke omstandigheden, is de belangrijkste reden om jou deze erepenning te geven. En ik kan echt niemand bedenken die het meer verdient dan jij.